Om maar met de deur in huis te vallen, kunnen we direct melden dat - anders dan de naam en ligging van het land doen vermoeden - het wel meevalt met het weer in IJsland. Hoewel IJsland aan de rand van de poolcirkel ligt, is het klimaat op grote delen van het eiland namelijk verrassend mild. Dit wordt vooral veroorzaakt door de warme golfstroom in de Atlantische oceaan, tezamen met een dominante zuidwesten wind. De Irmingerstroom - een uitloper van de warme golfstroom - tempert het klimaat en brengt warm water en warme lucht vanuit de Golf van Mexico naar het noorden. Omdat vooral het zuiden en westen van IJsland te maken hebben met deze golfstroom, ligt de temperatuur hier 's winters meestal stukken hoger dan in plaatsen op de wereld die een gelijke noordelijke ligging hebben. Op maandag 7 januari 2013 lag de middagtemperatuur in Reykjavík bijvoorbeeld op +5℃, terwijl het in Nuuk (Groenland) -4℃ was. In Fairbanks (Alaska) lag de temperatuur die dag op -18℃ en in Jakoetsk (Дьокуускай, Rusland) daalde het kwik zelfs tot -47℃.
Het klimaat in het grootste deel van het binnenland van IJsland wordt koel landklimaat (of subarctisch klimaat) genoemd. Het kenmerkt zich door het feit dat er normaal gesproken gedurende het hele jaar neerslag kan vallen. In het noordoosten, langs de zuidkust en in de Westfjorden heerst een toendraklimaat. Dit klimaat kent gemiddelde winterse temperaturen die onder de 0℃ liggen. De gemiddelde temperatuur in de zomermaanden ligt hier tussen de 0℃ en 10℃. Het noorden van de het land kent een koel landklimaat, met droge zomers.
De vraag of IJsland tot het Arctische gebied behoort is niet eenduidig te beantwoorden, omdat er verschillende definities bestaan om die regio aan te duiden. De eerste definitie om bij het Arctische gebied te behoren, vereist een ligging boven de poolcirkel. Voor IJsland gaat dat alleen op voor het eilandje Grímsey. Ook ligt het hele land onder de boomgrens die de scheiding aangeeft tussen het gebied waar bomen verticaal kunnen groeien. Alleen volgens de derde definitie ligt de noordoostelijke helft van IJsland in het Arctische gebied. Gebieden waar de gemiddelde temperatuur in juli niet boven de 10℃ komt, voldoen daaraan.
In de winter komt de gemiddelde middagtemperatuur in Reykjavík nauwelijks onder het vriespunt. De temperatuur in het noorden en oosten van het land ligt in de winter een stuk lager. Daar passeert de koude Oost-Groenlandstroom de kust. Deze stroom neemt soms zelfs drijfijs en de daarmee gepaard gaande ijskoude temperaturen met zich mee. In het noorden en oosten is het in de zomer over het algemeen weer wat warmer dan in het zuiden en westen. Bovendien valt er minder regen. De bergen in het binnenland zorgen ervoor dat voor alle regio's in IJsland een verschillend weerbericht geldt. Vooral de onvergeeflijke regen en wind in het binnenland, kunnen een bezoek behoorlijk zwaar maken. Vaak vormt een front waarachter extreem slecht weer schuilt letterlijk een lijn in het landschap. De weertypen aan beide zijden aan beide zijden van die lijn zijn als het verschil tussen dag en nacht.
Wat het weer betreft ligt de ideale periode om naar IJsland te reizen tussen half mei en half september. Het drukst qua bezoek van toeristen is het van juli tot half augustus.
Echt lange zomerse perioden kent IJsland gewoonlijk niet. Er komen regelmatig perioden voor waarin de temperatuur zeer behaaglijk is, maar over het algemeen nodigt het weer niet uit om in bijvoorbeeld een T-shirtje rond te gaan lopen. Erg verstandig is dat ook niet, omdat het weer onberekenbaar en wispelturig is en buitengewoon snel kan omslaan. Vooral in het binnenland gebeurt dit om de haverklap. Het is bij wijze van spreken mogelijk alle vier de seizoenen in een dag te beleven. Wanneer het zonnig en windstil is, komen bijvoorbeeld in Reykjavík al snel de terrasjes naar buiten. Het is dan prima mogelijk om te genieten van het mooie weer en soms dient zelfs de zonnebrand tevoorschijn te worden gehaald. Zo bruin van vakantie terugkomen als uw collega's die hun vakantie onder de knoflookgrens gevierd hebben, zit er over het algemeen helaas niet in. De zomer van 2012 was naar IJslandse begrippen erg warm. Op 18 augustus eindigde een periode van 23 dagen waarop het kwik in de hoofdstad in de middagen tot boven de 20℃ steeg. Naar IJslandse begrippen was dit een hittegolf. De zomer van 2013 was veel minder aantrekkelijk. Er kon nauwelijks worden genoten van zonneschijn en de temperatuur lag aanmerkelijk lager dan het gemiddelde over de afgelopen jaren.
Voor een niet IJslander is het moeilijk te bepalen hoe het weer zich op een dag zal ontwikkelen. Het kan heel goed dat een grauwe ochtend met regen en wind zich ontwikkelt tot een middag vol zonneschijn met helder windstil weer. Over het algemeen geeft een zeewaartse wind droog weer en wind vanaf zee geeft regen. De hoogste temperatuur die ooit in IJsland is gemeten ligt overigens op 30,5℃. De laagst gemeten temperatuur is maar liefst -38,0℃. Die temperatuur werd bereikt op 21 janauri 1918 in de plaatsjes Grímsstaðir en Möðrudalur in het noordoosten. Recentelijk werden er nabij het meer Mývatn lage temperaturen gemeten. Op 18 februari 2014 werd het daar -28,2℃ en op 6 december 2013 werd het er zelfs -31℃! Brrr...
Op IJsland valt vrijwel overal dagelijks wel een buitje. Soms kan het zelfs dagen aaneen grauw weer zijn. Op sommige plekken in het binnenland valt in een jaar maar liefst 4,5 meter regen. Elke zomerdag kent ook wel een periode met opklaringen. In mei valt statistisch gezien het minste regen. In juli en augustus valt er wat meer en de hoeveelheid neerslag neemt toe tot oktober, waarna de hoeveelheid neerslag weer terugloopt tot aan mei.
Op het eiland valt in de winter overal sneeuw; in het noorden meer dan in het zuiden. Op sommige plaatsen valt zelfs veel meer dan een meter. Vooral op de wegen leidt dit tot overlast. Hoewel er altijd hard wordt gewerkt om de afgelegen plaatsen bereikbaar te houden, zijn de wegen in de hooglanden pas in juni sneeuwvrij. Natuurlijk krijgt de rondweg rond het eiland de hoogste prioriteit bij het sneeuwvrij maken.
Door de noordelijke ligging van IJsland, zijn de dagen in de zomer erg lang en in de winter juist erg kort. Aan het einde van juni gaat de zon in Reykjavík pas om middernacht in het zuidwesten onder en verschijnt deze om drie uur in de ochtend alweer in het zuidoosten aan de horizon. In de uren daartussen is het slechts schemerig. In december komt de zon om half twaalf in de ochtend op en gaat deze alweer onder om half vier in de middag. Naarmate er verder naar het noorden gereisd wordt, worden de verschillen nog extremer. De periode met weinig daglicht heeft zijn weerslag op de IJslanders. Veel van hen worden slaperig, somber, chagrijnig of zijn gewoonweg niet zichzelf. Sommige mensen raken zelf depressief. Als remedie bestaat er een levendige markt waarin allerlei soorten therapieën gretig aftrek vinden. Informatie over de hoeveelheid daglicht door het jaar op verschillende plekken in IJsland, is te vinden op de website gaisma.com.
Een apart verschijnsel dat in de winter valt waar te nemen vanuit IJsland, is het poollicht (segulljós) of noorderlicht (norðurljós), dat ook wel 'aurora borealis' (vernoemd naar de Latijnse godin voor de dageraad 'Aurora') genoemd wordt. Ongeveer honderd dagen per jaar is 's nachts een wit, roze en groen licht, gloed of schijnsel in de vorm van stralenbundels, bogen, golven of gordijnen waarneembaar. Dit verschijnsel wordt veroorzaakt door energie die door de zon wordt uitgestoten in de vorm van elektromagnetisch geladen deeltjes. Die deeltjes worden bij de magnetische polen van de aarde afgebogen en met hoge snelheid de dampkring binnen geslingerd. Daar botsen de deeltjes met zuurstof- en stikstofatomen. De energie die bij botsingen vrijkomt is waarneembaar als het poollicht.
In het verleden was men natuurlijk nog niet in staat het verschijnsel te verklaren. De Vikingen dachten dat in het schouwspel de grens tussen hemel en aarde te zien. De Sioux-indianen noemden het de openbaring van de geesten van de nakomelingen. Volgens de Aboriginals was het poollicht een goddelijke openbaring waar alleen stamoudsten naar mochten kijken en op de Hebriden dacht men dat het een feest was van lichtende feeën.
Waar vooral iedereen die de binnenlanden intrekt mee te maken krijgt, is de ontembare wind. Storm tot maar liefst windkracht tien is niet abnormaal. Vooral op de hoogvlakten, waar beschutting vaak niet snel voor handen is, kan dat grote problemen opleveren. Jaarlijks moeten hier duizend mensen worden gered. Het dient dus de aanbeveling hier buitengewoon veel rekening mee te houden. In de hieronder geplaatste tabel wordt wat informatie gegeven over de wind in IJsland. In principe komen windsnelheden van Logn tot Rok vaak voor.
| Beaufort | m/s | Nederlandse naam | IJslandse naam |
|---|---|---|---|
| 0 | ≤ 0,2 | Windstil | Logn |
| 1 | 0,3-1,5 | Licht en stil | Andvari |
| 2 | 1,6-3,3 | Flauwe koelte | Kul |
| 3 | 3,4-5,4 | Lichte koelte | Gola |
| 4 | 5,5-7,9 | Matige koelte | Stinningsgola |
| 5 | 8,0-10,7 | Frisse bries | Kaldi |
| 6 | 10,8-13,8 | Matige wind | Stinningskaldi |
| 7 | 13,9-17,1 | Harde wind | Allhvasst |
| 8 | 17,2-20,7 | Stormachtig | Hvassviðri |
| 9 | 20,8-24,4 | Storm | Stormur |
| 10 | 24,5-28,4 | Zware storm | Rok |
| 11 | 28,5-32,6 | Zeer zware storm | Ofsaveður |
| 12 | ≥ 32,7 | Orkaan | Fárviðri |
Hoe belangrijk de wind is voor IJslanders blijkt wel uit de 56 verschillende woorden die de IJslandse taal ervoor kent: Aftök, amrandi, andi, andvari, allhvasst, belgingur, beljandi, bosvindur, blástur, blær, brok, bræla, blökur, fjúkandi, fárviðri, gani, garður, garri, gola, gjóla, gjóna, gustur, gúlpur, hávaðrok, hvassviðri, hryssingur, illviðri, kaldakorn, kaldi, kári, kjargrandi, kul, mannskaðaveður, njóður, ofsaveður, ofviðri, rok, rokbelgingur, sagandi, slaukvindi, snarpur, stinningsgola, stinningskaldi, stóristormur, stormur, stormbelgingur, stormsagandi, stórviðri, strekkingur, sveljandi, súgur, vindblær, vindflapur, vindur, þræsingur en öskurok.
Er wordt weleens gezegd dat de Inuit (eskimo's) 100 woorden voor sneeuw hebben. Dat is niet waar. Zij kennen slechts de woorden quanik (sneeuw in de lucht) en aput (sneeuw op de grond). IJslanders kennen 40 woorden voor de verschillende vormen van winterse neerslag, zoals: snjór (sneeuw), ís (ijs), hagl (hagel), skafrenningur (stuifsneeuw), bylur, drífa, fönn, hríð, mugga, kafald, krap, krapís, mjöll, púður, slydda, slabb en föl.
Voor de oude IJslanders bestond er niet zoiets als slecht weer, alleen slechte kleding! Die uitspraak is oorspronkelijk afkomstig van de Noorse ontdekkingsreiziger Roald Amundsen; de eerste man op de Zuidpool.
Voor reizigers die in de zomerperiode naar IJsland reizen, verdient het de aanbeveling wat warmere kleding mee op reis te nemen dan hetgeen in die periode normaal is in West-Europa. Als de koffer gepakt wordt zal de inhoud ongeveer gelijk zijn als wanneer bijvoorbeeld een reis naar Schotland gemaakt wordt. Een paar warme truien en een jack zullen nodig zijn en een regenjas is ook geen overbodige luxe. Denk ook aan het stevig schoeisel. Bij een langer verblijf zijn een goede winterjas, handschoenen, sjaal en muts zeer bruikbaar. Wanneer de reis naar de hoogvlakten gaat, zijn goede winddichte kleding en waterdichte laarzen noodzakelijk. Vergeet in geen geval de zwemkleding mee te nemen, want een bezoek aan IJsland mag eigenlijk niet zonder bezoek aan een zwembad met water uit een warmwaterbron.
Echte IJslanders gaan nooit met een paraplu de straat op. Veelal waait het gewoon te hard om van gebruik van een paraplu te kunnen profiteren. Vaak ook vliegt de regen vrijwel horizontaal door de lucht of spat het tot kniehoogte op, waardoor een paraplu geen soelaas biedt. Regenpakken zijn eveneens zelden in het straatbeeld te zien. Wel dragen IJslanders soms waterbestendige bergkleding, die de boel van binnen wel goed droog houdt. Echt IJslands is de regngalli. Dit lijkt wel een beetje op een regenpak, maar is zwaar en gemaakt van waterdicht nylon. Voor kinderen is er een variant die pollagalli genoemd wordt. De mensen die in IJsland met een paraplu of in een regenpak rondlopen zijn de toeristen. Echtparen waarvan zowel de man als vrouw in een zelfde veelkleurig uniseks regenpak rondlopen worden door IJslanders, net als in de rest van de wereld, aangezien voor Duitsers.
⇑ terug naar boven ⇑