In IJsland maakt men in plaats van familienamen gebruik van patroniemen (vadersnamen) bij de naamgeving van personen. In principe betekent dit dat iedereen een door de ouders gekozen voornaam heeft, maar dat de achternaam afhankelijk is van de voornaam van de vader van de persoon.
De 'achternaam' bestaat uit de voornaam van de vader met als achtervoegsel 'son' (zoon) of 'dóttir' (dochter). Wanneer meneer Einar Jónatansson en zijn vrouw Guðrún Stefánsdóttir een zoon en een dochter zouden krijgen, die ze besluiten Jóhann en Helga te noemen, dan zouden de volledige namen volgens de IJslandse logica als volgt luidden: Jóhann Einarsson en Helga Einarsdóttir. Indien de natuurlijke vader weigert een kind bij de geboorte te erkennen, krijgt het kinde een moedersnaam; een metroniem. Sinds enige tijd is het echter ook mogelijk om voor een metroniem te kiezen als de vader wel bekend is. Dan zijn er ook nog eens mensen die zowel een metroniem als patroniem als naam dragen. Als een vrouw gaat trouwen houdt zij haar eigen patroniem en neemt ze niet, zoals bij ons gebruikelijk, de achternaam van haar partner over.
Overigens bestaan er wel degelijk families in IJsland die over een vaste achternaam beschikken. Dat is dan ook niet altijd verboden. Voor immigranten worden bijvoorbeeld uitzonderingen gemaakt en tussen 1913 en 1925 mochten families kiezen tussen patroniemen en familienamen. Families die kozen voor de familienaam mogen die blijven gebruiken. Officieel krijgen zij ook een patroniem, maar ze gebruiken veelal slechts de familienaam.
In IJsland is het niet gebruikelijk om al voor de geboorte een voornaam voor de baby te kiezen. Meestal wordt er als het kind een week of vijf oud is een passende voornaam bedacht. Ouders kunnen hierbij kiezen uit 1853 namen die zijn goedgekeurd door de 'IJslandse namen commissie' (Mannanafnanefnd). Uiterlijk zes maanden na de geboorte dient de naam te worden geregistreerd bij de daartoe bevoegde instantie. Tot die tijd staat van de baby in officiële documenten alleen een burgerservicenummer (kennitala) genoteerd en of het om een jongen (drengur) of meisje (stúlka) gaat. Overigens bestaan er ongeveer 200 IJslanders van ouder dan één jaar die officieel geen naam hebben, omdat deze niet geregiseerd staat. Aan het begin van 2013 kreeg IJsland hierom wereldwijde aandacht, vanwege de naam van de destijds 15-jarige Blær Bjarkardóttir. Zij stond officieel niet vermeld als Blær maar als stúlka, omdat Blær (wat lichte bries betekent) geen toegestane naam is voor een IJslands meisje. Het is namelijk al een goedgekeurde jongensnaam. Uiteindelijk won het meisje de rechtszaak die zij hierover aanspande tegen de staat, waardoor ze vanaf 31 janauri 2013 alsnog officieel de naam Blær mag dragen. Ook in het boek Brekkukotsannáll van Halldór Laxness uit 1957 komt overigens een vrouwelijke persoon met de naam Blær voor.
Veel moderne ouders kiezen een populaire naam voor hun kindje, maar traditioneel ingestelde ouders kiezen voor een naam met een betekenis. Einar, bekend uit het voorbeeld hierboven, betekent zoiets als 'hij die in zijn eentje strijdt' en de beroemde naam 'Björk' betekent 'berkenboom'. Holger en Nils worden helaas niet als naam gebruikt in IJsland, waardoor de kans erg klein is dat er in het land ooit een kleine held als Nils Holger(s)son (die in het IJslands Nilli Hólmgeirsson heet) zal worden geboren.
Immigranten die zeven jaar in IJsland wonen, verkrijgen het recht op de IJslandse nationaliteit. Bij het aanvragen van een paspoort mogen zij de namen behouden die zij bij hun geboorte hebben gekregen. Vroeger moesten immigranten echter bij hun naturalisatie een geheel nieuwe IJslandse voor- en achternaam kiezen. Dat mag ook nu nog, maar is niet meer verplicht.
In Nederland, België en alle andere landen waar de Franse keizer Napoleon Bonaparte verscheen, werden families rond de eeuwwisseling van de 18de naar de 19de eeuw gedwongen zich een vaste achternaam aan te meten. Zodoende kon de burgerlijke stand worden ingevoerd, waardoor er effectieve belastinginning kon plaatsvinden en de dienstplicht beter kon worden afgedwongen. Tot in IJsland geraakten de Fransen echter niet, waardoor het eeuwenoude systeem met de patroniemen kon blijven bestaan.
Hoewel amicaal, familiair en/of jolig tutoyeren in grote delen van West-Europa vaak niet wordt geapprecieerd buiten zaken als McDonald's en IKEA, is het in IJsland juist gebruikelijk elkaar bij de voornaam of met þú (je) aan te spreken. Het maakt daarbij niet uit of het gaat om vrienden, ouders, ouderen, beroemdheden, gezagsdragers of docenten. Alleen de president en God worden aangesproken met þér (u), hoewel die eerste er weinig problemen mee zou hebben als er þú tegen hem gezegd zou worden. In adressenbestanden worden namen altijd op voornaam gesorteerd. Zo zijn/waren (afhankelijk van of die dingen überhaupt nog bestaan) bijvoorbeeld de IJslandse telefoonboeken ook alfabetisch ingedeeld op voornaam in plaats van op achternaam.
Er bestaan geen IJslandse tegenhangers van woorden als neef, nicht, oom, tante etc. In plaats daarvan wordt iedereen gewoon familie genoemd. IJslanders begrijpen de Engelstalige varianten ook niet goed. Bij hen is iedereen een frændi (man) of een frænka (vrouw). Zelfs tussen een oom en iemand die in de derde lijn familie is, wordt geen verschil gemaakt. Families zijn omvangrijk en hecht; als een soort clans. Ook buitenbeentjes worden niet buitengesloten.
Hieronder twee lijstjes met de namen die op 1 januari 2013 het meest in gebruik waren in IJsland.
| 1 | Jón |
| 2 | Sigurður |
| 3 | Guðmundur |
| 4 | Gunnar |
| 5 | Ólafur, Olav |
| 6 | Einar |
| 7 | Kristján, Kristian, Christian |
| 8 | Magnús |
| 9 | Stefán, Stefan |
| 10 | Jóhann |
| 1 | Guðrún |
| 2 | Anna |
| 3 | Kristín |
| 4 | Sigríður |
| 5 | Margrét, Margrjet, Margret |
| 6 | Helga |
| 7 | Sigrún |
| 8 | Ingibjörg |
| 9 | Jóhanna |
| 10 | María |
En hieronder de lijstjes met de namen die het meest werden toegekend in 2011.
| 1 | Aron |
| 2 | Viktor, Victor |
| 3 | Alexander |
| 4 | Jón |
| 5 | Arnar |
| 6 | Daníel |
| - | Guðmundur |
| - | Kristján, Kristian, Christian |
| 9 | Gunnar |
| 10 | Dagur |
| - | Sigurður |
| 1 | Emilía, Emelía |
| - | Katrín |
| 3 | Sara |
| 4 | Anna |
| - | Freyja |
| 6 | Katla |
| - | María |
| - | Rakel |
| 9 | Emma |
| 10 | Karen |
⇑ terug naar boven ⇑